Bevoegdheden OOV

Begin 2017 heeft het NGB een zakboek uitgebracht over de openbare orde en veiligheid (OOV) bevoegdheden van burgemeesters. Deze publicatie geeft de burgemeester, de locoburgemeester en zijn ambtelijke ondersteuning een beknopt en praktisch overzicht van de actuele bevoegdheden op het gebied van de openbare orde en veiligheid. De bevoegdheden zijn voorzien van casuïstiek, zodat de werking ervan in de praktijk helder wordt. 

Het Zakboek openbare orde en veiligheid (2021) is hier te downloaden. 

Voor een overzicht van partijen die zich met crises en openbare ordevraagstukken bezighouden, klik door naar het overzicht met Crisispartners. Hieronder zijn achtergronden, toelichtingen en jurisprudentie over de openbare ordevraagstukken van burgemeesters terug te vinden.¹

Naast het handzame zakboek is ook een uitgebreid rapport beschikbaar, waarin onder de vlag van het WODC de openbare orde bevoegdheden van burgemeesters tegen het licht zijn gehouden. Dit rapport "Orde in de openbare orde" is hier te downloaden.

Huidige bevoegdheden
De huidige bevoegdheden zijn te onderscheiden in algemene bevoegdheden en noodbevoegdheden enerzijds en specifieke bevoegdheden anderzijds. De algemene bevoegdheden vloeien voort uit de Gemeentewet (denk aan de lichte bevelsbevoegdheid, noodverordening en noodbevel). De specifieke bevoegdheden vloeien voort uit specifieke wetten, zoals bijvoorbeeld het tijdelijk huisverbod bij huiselijk geweld en het sluiten van drugspanden op basis van artikel 13b Opiumwet. Voor een deel van de specifieke bevoegdheden geldt dat de burgemeester verplicht is tot samenspraak en/of samenwerking met het Openbaar Ministerie (bijv. preventief fouilleren obv artikel 141b Gemeentewet en cameratoezicht obv artikel 151c Gemeentewet).

Daarnaast zijn Politiewet, de Wet Veiligheidregio's en de Algemene Plaatselijke Verordening bronnen voor wetgeving op het gebied van de openbare orde en veiligheid.

Interactie met functionele ketens
Voor het inzicht in de interactie tussen de bevoegdheden van de algemene kolom en de functionele kolommen (bijvoorbeeld bij chemische- of drinkwater incidenten, infectieziekten, sociale drama's en sociaal domein en veiligheid) Klik hier voor de verschillende mindmaps.

Toelichting per wetsartikel:

Algemene bevoegdheden en noodbevoegdheden

• Algemene bevoegdheid tot handhaving van de openbare orde. Artikel 172 Gemeentewet belast de burgemeester met de handhaving van de openbare orde onder gewone omstandigheden.
• Noodbevel.  Artikel 175 Gemeentewet wordt ingezet indien er sprake is van oproer, wanordelijkheden, rampen of zware ongevallen of de vrees daartoe.
• Noodverordening. Artikel 176 Gemeentewet is een algemeen verbindend voorschrift voor een onbepaald aantal personen ("een ieder") in buitengewone omstandigheden.
   

Specifieke bevoegdheden

• Preventief fouilleren. Mogelijkheid om ter handhaving van de openbare orde in een zogeheten Veiligheidsrisicogebied tot preventief fouilleren over te gaan.
• Cameratoezicht. Toezichtsregel om met camera's toezicht te houden op openbare plaatsen, voor zover deze in het belang zijn van het handhaven van de openbare orde.
• Bestuurlijke ophouding. Bevoegdheid om een verstoring van de openbare orde te voorkomen door een groep personen maximaal 12 uur te laten vasthouden of insluiten 
• Bevelen bestrijding ernstige overlast. De burgemeester heeft bevelsbevoegdheid om op te kunnen treden tegen mensen die herhaaldelijk individueel of groepsgewijs de openbare orde verstoren.
• Bevelen 12-minners. De burgemeester kan ouders van kinderen onder de 12 jaar een aantal bevelen geven wanneer deze kinderen voor ernstige overlast zorgen.
• Toezicht op openbare vermakelijkheden en inrichtingen. Toezicht op voor het publiek openstaande gebouwen en erven, openbare samenkomsten en vermakelijkheden.
• Sluiten woning (Victoria). Bevoegdheid tot sluiteing van een woning, of een niet voor het publiek toegankelijk lokaal bij verstoring van de openbare orde rond die woning door gedragingen in die woning.
• Opiumwet (Damocles).  Bevoegdheid om bestuursdwang toe te passen en woningen of voor het publiek toegankelijke gebouwen te sluiten als daar sprake is van drugshandel of voorbereidende handelingen.
• Wet tijdelijk huisverbod. Bevoegdheid om een persoon van wie een ernstige dreiging van huiselijk geweld uitgaat in beginsel 10 dagen de toegang tot zijn/haar woning te ontzeggen.
• Wet op de lijkbezorging Bevoegdheden van de burgemeester bij het opgraven van lichamen en/of de rol van een burgemeester bij het identificeren van onbekende doden.
• Wet openbare manifestaties. Bevoegdheid om openbare bijeenkomsten, betogingen of demonstraties te reguleren en/of te verbieden.
• Wet publieke gezondheid. Bevoegdheden die zich uitstrekken over het domein van de publieke gezondheid en de aanpak van infectieziekten.
• Wet BOPZ. Wet Bijzondere opneming in psychiatrische ziekenhuizen die de procedure beschrijft om voor de bevoegdheid tot het gedwongen opnemen van personen in psychiatrische ziekenhuizen.
• Wet Bibob. De wet bevordert de integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur en geeft instrumenten die inmenging van georganiseerde criminaliteit moet verhinderen.
• Wet aanpak Woonoverlast. De raad kan bij verordening de burgemeester de bevoegdheid verlenen om bij langdurige en ernstige woonoverlast gedragsaanwijzingen te geven.

   

Overigen

• Politiewet 2012. Gezag en de rol van de burgemeester in het driehoeksoverleg waarin de handhaving van de openbare orde en de strafrechtelijke handhaving vanuit het Openbaar Ministerie samenkomen.
• Wet veiligheidsregio's. Bevoegdheden die samenhangen met het kader waarin de crisisbeheersing en rampenbestrijding in Nederland (regionaal en nationaal) zijn geregeld.
• Algemene Plaatselijke Verordening. Bevoegdheden die voortkomen uit de door de eigen gemeenteraad vastgestelde APV.
• Informatieuitwisseling. Overzicht van de informatieverstrekking aan de burgemeester door OM en/of politie en de regels daaromtrent.
• Overzicht van overige wetgeving. Overzicht van wetgeving waarin de burgemeester als functionaris wordt genoemd, zoals de Leerplichtwet, de Boswet, Kieswet en Woningwet.
• Bestuurlijke netwerkkaarten en bijbehorende bestuurlijke aandachstpunten en crisiscommunicatie. Overzicht van de functionele netwerken, inclusief een handreiking voor bestuurders
• Interview met wetenschapper Adriaan Wierenga in het Burgemeestersblad over de inzet van noodbevoegdheden.

Wetgeving in aantocht
De bevoegdheden van de burgemeester zijn geen statisch gegeven. De burgemeester is belast met de handhaving van de openbare orde en veiligheid. Om die verantwoordelijkheid waar te kunnen maken, staan hem tal van bevoegdheden ter beschikking. Maatschappelijke omstandigheden wijzigen, jurisprudentie vormt zich en met regelmaat verandert de wetgeving. Waar mogelijk zullen wijzigingen in de wetgeving worden bijgewerkt op deze website. Op korte termijn gaat het om: 
- Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg

_______

¹ Bij de totstandkoming van deze website is getracht om zo nauwkeurig en zorgvuldig mogelijk de verschillende facetten van de regelgeving aan bod te laten komen. De teksten zijn als toelichting bedoeld voor de beroepsgroep. Aan de teksten kunnen op geen enkele wijze geen rechten worden ontleend.